Tegen 2028 zal Vlaanderen jaarlijks tussen de 5000 en 8000 leraren te kort hebben. Ook nu zijn er in diverse scholen al tekorten en kunnen er geen leraren gevonden worden voor bepaalde vakken, waardoor er hele klassen vaak maandenlang gewoon studie krijgen. Er zijn diverse redenen waarom er nu al te weinig leraren zijn. Zo kiezen er nu te weinig 18-jarigen voor de lerarenopleiding. Bijna de helft van de leraren secundair stopt ook binnen de 5 jaar en kiest daarna voor een job in een andere sector. De job lijkt ook al jaren niet zo aantrekkelijk meer en het imago van de leraar heeft een deuk gekregen. Heel wat factoren die leiden tot een lerarentekort en die niet eenvoudig op te lossen zijn.

Het lerarentekort is een probleem waar er in de eerste maanden van 2020 al diverse experten hun visie op hebben gegeven aan o.a. de onderwijscommissie. De digitale kaarten zijn echter de laatste weken heel hard door elkaar geschud door de coronacrisis. Heel wat leerkrachten en leerlingen moesten gedwongen zich professionaliseren om afstandsonderwijs te organiseren via live lessen, instructievideo’s, digitale taken en toetsen en heel wat nieuwe manieren om digitaal in contact met elkaar te blijven. Is deze ervaring nu misschien een oplossing om een deel van het lerarenprobleem in de praktijk in de toekomst aan te pakken?

Moet hybride onderwijs de norm worden?

Het digitaal lesgeven heeft bewezen dat het tijdelijk een oplossing kan bieden om leerlingen toch een minimum aan nuttige leerstof aan te bieden. Misschien moeten we het onderwijs in de toekomst dan eens radicaal anders gaan organiseren. Toch zeker voor het secundair en hoger onderwijs waar kinderen vaak al zonder begeleiding van hun ouders thuis kunnen les volgen.

Ik verduidelijk het misschien beter met een concreet voorbeeld. In een hedendaags school waar de directie niet genoeg leerkrachten kan vinden voor een bepaald vak, zoals wiskunde (4 uur per week), kunnen leerlingen dus maandenlang 4 uur per week in de studie zitten. Vaak voorziet de school wel enkele taken, maar is misschien de enige wiskunde leraar op de school beperkt tot zijn groep van klassen. Je kan uiteraard maar aan 5 klassen wiskunde geven als ze allemaal 4 uur wiskunde moeten krijgen met een lesopdracht van 20 uur. Dankzij de opkomst van diverse digitale tools zoals Microsoft Teams, Google Meet en Smartschool Live hebben we de afgelopen weken bewezen dat er ook tijdelijk wel meer mogelijk is dan louter fysieke offline lessen volgen in de klas. Het vraagt wel wat flexibiliteit van een lesplan.Je zou er als school voor kunnen kiezen dat die leerkracht per week 2 uur les geeft aan meer wiskunde klassen op school (en zo meer klassen kan bereiken op school), maar de resterende 2 uur per week deze lessen via afstandsonderwijs geeft aan alle leerlingen. Dus ook de leerlingen die normaal geen leerkracht wiskunde ter beschikking hebben. Je bent als leerkracht met een digitale tools niet beperkt tot 25 leerlingen per klas, maar je kan zelfs lesgeven aan 250 leerlingen tegelijk.

Een poging om het nog duidelijker te maken een concreet en fictief voorbeeld in onderstaande tabel. Uiteraard is dit louter informatief en besef ik dat het in de praktijk niet zo eenvoudig is. Ook het aantal uren dat een bepaalde klas voor een bepaald vak krijgt en het niveau is ook verschillend. Ook zijn niet alle klassen op een bepaald moment aan dezelfde leerstof bezig. Toch kan het voorbeeld nuttig zijn om dit artikel te duiden.

Normale situatie op een school met 8 klassen die wiskunde krijgen:

Aantal uur per weekAantal klassenTotaal aantal lesuren op school
Eén leraar wiskunde in de klas4520 (in de klas)
Klassen zonder leraar4312 (studie)

Tijdelijke hybride situatie op school met 8 klassen wiskunde:

Aantal uur per weekAantal klassenTotaal aantal lesuren
Eén leraar wiskunde in de klas2816 (in de klas)
Digitaal aan alle klassen tegelijk282 (digitaal)

In bovenstaand voorbeeld zie je dat door een andere manier van lesgeven de leerkracht veel meer leerlingen kan bereiken en zelfs 2 uur minder les moet geven per week (18u ipv 20 uur). Je dekt ook het tekort aan een extra leraar van 12 lesuren. Lesgeven is uiteraard ook meer dan puur voor de klas staan en heb je ook vaak heel wat toetsen en taken te verbeteren. Komen daar extra klassen bij, dan zal je hier ook als leerkracht meer tijd voor moeten voorzien. Is zo digitaal afstandsonderwijs aan 200 leerlingen (8 x 25) tegelijk ideaal en beter dan les krijgen in de klas? Nee, maar wel beter voor leerlingen dan helemaal geen les krijgen voor een langere periode. Het is ook niet mogelijk voor alle vakken en ook niet voor alle stukken van leerstof. Maar toch is een omschakeling naar een hybride manier van lesgeven met het lerarentekort in het achterhoofd misschien toch een noodzakelijke denkpiste. Het vraagt echter een radicale verandering van een schoolcultuur, waar we verwachten dat leren altijd moet doorgaan op de school. Uiteraard vraagt het ook nog een stevige inspanning in de investeringen die nodig zijn om alle leerlingen thuis van goed internet, een laptop, chromebook of tablet te voorzien. Ook tijdens deze coronacrisis is het duidelijk geworden dat de investeringen en ondersteuning naar scholen toe in de toekomst veel beter kan.

Misschien moet er een digitale vervangingspool opgericht worden?

Misschien moeten we in de toekomst zelfs durven om meer te kijken naar een schoolweek van 4 dagen, waar er 1 dag per week via live video lessen, instructievideo’s en diverse andere digitale tools een selectie van vakken en lessen via digitale weg kan worden gegeven? Dit kan dan ook met minder leraren en ook met die leraren die voldoende geprofessionaliseerd en voldoende vertrouwen hebben om met deze digitale tools aan de slag te gaan. Dit hoeven zelfs geen leraren te zijn die werken op de school, maar kan een pool aan vakleerkrachten zijn die centraal vanuit een ondersteuningsorganisatie structureel lesgeven aan klassen en leerlingen die langdurig zonder een leerkracht zitten op school. Moeten we zo ons onderwijs misschien toch de 21e eeuw inloodsen?